Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Thời gian không đợi ai. Kể từ khi chào đời, chúng ta cứ từng phút từng giây tiến đến gần đoạn kết, về cái chết. Đời sống con người là như vậy, thế giới này, vũ trụ này, tất cả đều như vậy cả…

Tâm của chúng ta đây, cho dù hiện tại chứa đầy vô minh và khổ đau, vẫn có thể chuyển thành tâm giác ngộ của một đấng Phật đà. Nếu nói về vật chất tiền tài thì đúng là nên tri túc, đừng ham muốn. Nhưng trên lĩnh vực tâm linh, vì tiềm năng của tâm thức con người không giới hạn mà đời sống thì lại có hạn, cho nên phải cố gắng tối đa, tận dụng khoảng thời gian sống ngắn ngủi để làm hết những gì tâm có thể làm được, nhờ kiếp người quý giá này…

Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Friday, January 5, 2018

Từ “cưa bom” ở Hà Nội đến nổ đạn phế liệu ở Bắc Ninh

Vụ nổ đạn phế liệu ở Bắc Ninh gây hậu quả nghiêm trọng vừa qua một lần nữa dấy nên hồi chuông báo động cho tất cả chúng ta về những hiểm họa cận kề từ cái nghề này. Vụ nghiêm trọng khá gần đây là vụ “Cưa bom để sống” ở quận Hà Đông, Hà Nội chúng ta đã nhận ra hoạt động này luôn luôn tiềm ẩn sự nguy hiểm ghê gớm và cần có sự quản lý chặt chẽ của cơ quan chức năng. Nhưng bàn vẫn chỉ là bàn, và hàng ngày con người vẫn đang còn phải mưu sinh…

Thời “đánh kho”

Nhớ lại chuyện cách đây đến gần 30 năm, thời đất nước mới mở cửa, xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp. Sinh sống trong một khu buôn bán nhanh nhạy và năng động của thành phố, tôi đã từng tham gia vào hoạt động mua hàng thanh lý từ kho của các cơ quan Nhà nước, trong đó có cả đồ thanh lý của quân đội. Nhẹ nhàng thì linh kiện điện tử, bán dẫn… to hơn là phụ tùng ô tô, máy móc… và to nữa thậm chí có lần dân chợ còn mua được cả máy bay. Có lô hàng thanh lý, chúng tôi mua cả vạn chiếc đài VEF 206 của quân đội, dùng đã cũ nát, về sửa lại cho kêu được, thay cho chúng bộ vỏ mới được nhập khẩu trực tiếp từ Latvia, lúc này đã là một quốc gia độc lập tách ra từ Liên Xô cũ về và bán về các vùng quê. Phụ tùng ô tô có thể mua được ở rất nhiều nơi, đều từ các “kho” của các cơ quan, công ty nhà nước. Xe được thay mới nhiều, xe cũ thì thanh lý ra ngoài cho tư nhân tận dụng kinh doanh tiếp tạo ra một nhu cầu rất lớn về phụ tùng thay thế. Gần nhất là kho ĐG bên GL (nay là quận LB,) xa hơn chúng tôi có thể đi khắp nơi, Thái Nguyên Tuyên Quang, vào tận Vinh… để mua hàng. Thời đó, đi mua thanh lý ở kho được gọi bằng một “thuật ngữ chuyên ngành” là “đánh kho.”

Dân “đánh kho” dần dần chuyên môn hóa, chỉ chuyên đi mua và do đó kinh nghiệm xương máu cũng ngày càng trở nên lọc lõi: nhìn liếc qua đã có thể nhận ra kho nào mua giá bao nhiêu thì được, về sẽ lãi được bao nhiêu. Sau đó là sàng lọc, cái gì dùng được bán giá cao, không dùng được thì chuyển cho hàng đồng nát, xử lý dạng phế liệu. Ví dụ như vòng bi, số nào vào bánh xe Honda thì vừa, sẽ có giá cao, có những số chỉ có để đem mà chặn giấy. Về sau dân “đánh kho” còn sang đánh cả những kho ở bên Nga, Ucraina, Iraq… mà giàu phất lên rất nhanh. Thời những năm 1990 cũng là thời mà xe IFA W50 chạy đầy đường từ hai nguồn, bản từ Đức về và bản chạy sa mạc từ Iraq.

Cá biệt có lần bà con ở chợ mua được… máy bay bà già. Lượng phế liệu lấy ra được từ máy bay quả là lớn, đủ thứ và nhiều thứ rất giá trị: nhôm (đuya-ra) được hàng tấn, thép có, đồng có, thiếc đúc ra làm thiếc hàn được hàng kilôgam, tiếp điểm vàng được vài lạng, bóng bán dẫn cũng được hàng trăm chiếc, riêng dây điện thì hàng cây số… vải bọc cánh thì cho vào hạng ba lăng nhăng không tính. Nhìn chung mua được cái máy bay, tiền bỏ ra không nhiều nhưng lãi kha khá, cũng phải được vài trăm phần trăm. Tất nhiên, mua thanh lý được cái máy bay như thế không phải nguồn đâu khác, mà từ… quân đội.

Nhưng tất cả các vụ “đánh kho” như vậy, không thể không có “quan hệ.” Hồi đầu, mua rất dễ và cũng rất khó, vì những người có trách nhiệm tại các cơ quan cũng chưa lọc lõi, nhưng lại sợ trách nhiệm và… vừa bán vừa run. Dễ là ở chỗ mua được rẻ, nhưng khó ở chỗ có khi người phụ trách chỉ cần lo sợ một chút là việc mua bán có thể dừng. “Phong bì lại quả” thời đó cũng không đáng bao nhiêu, nhiều khi còn không có vì rất nhiều hàng hóa đã được để ra ngoài sổ sách.

Thời hàng nhập khẩu biên giới

Sau đó quãng chục năm, là thời nhập khẩu hàng từ biên giới phía Bắc về rất mạnh, như bộ linh kiện xe máy, ô tô, đồ điện tử gia dụng… nhất là giai đoạn chúng ta áp dụng chính sách thuế theo tỷ lệ nội địa hóa. Đây cũng là thời kỳ nhộn nhịp của những ông “vua rác rưởi.” Giang sơn nào anh hùng nấy, mỗi nhà máy công xưởng lắp ráp, là có một ông cai thầu bao mua tất cả các loại “rác” bao bì, từ thùng các-tông, đến ni-lông gói hàng, từ dây chằng thùng đến pa-lét gỗ… đã mua là phải mua hết. Đương nhiên cái sự “ăn chia,” “quan hệ” thì vẫn nguyên như vậy, nghĩa là ở đâu thì cũng “có nong có né” cả rồi, không phải quan hệ làm ăn lâu ngày thì đừng hòng mà mua được.

Khía cạnh này làm tôi nhớ chuyện vừa năm ngoái xảy ra ở… phường, một ngày phát hiện ra toàn phường ngập rác. Rác đống to, đống nhỏ, chỗ nào cũng thấy và bà con cũng ngã ngửa ra với nhau rằng mấy hôm nay vắng tiếng kẻng gọi ra đổ rác. Được cử ra nắm tình hình, qua “giới thạo tin” ngoài hàng nước cho biết thì ra hợp đồng bao thầu thu rác ở phường đã hết hạn, mấy hôm nay đang diễn ra… chiến tranh giữa hai “công ty rác rưởi” giành quyền thu gom. Cuộc “khủng hoảng rác” kéo dài đến ba, bốn hôm thì chiến tranh mới phân thắng bại, và tình trạng ngập ngụa chỉ một ngày đã giải quyết xong. Lại nghe phong thanh là cái anh công ty cũ phải “đánh nhau” với anh nào khác đó được một thế lực đâu đó giới thiệu về, và đương nhiên các “anh ất ơ” khác chẳng bao giờ có cửa.

Đến thời “phế liệu 4.0”

Ngày nay hoạt động mua phế liệu về tái chế, song hành với nền kinh tế xã hội phát triển nhanh thì cũng nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Không còn cơ hội tiếp cận, nhưng tôi tin rằng chúng vẫn giữ nguyên những đặc điểm của mấy chục năm nay, nghĩa là vẫn phải “quan hệ,” phải “có cơ chế…” Có chăng điểm khác chỉ là càng ngày, đồ thanh lý, bãi rác… càng khác đi, gần với thời hiện đại hơn cùng sự phát triển của công nghệ.

Nhưng chắc chắn có một nguồn béo bở mà việc khai thác “chưa đâu vào đâu,” đó là vũ khí, vật liệu nổ và khí tài… từ nhiều nguồn khắp đất nước. Trải qua mấy chục năm chiến tranh, đây là nguồn thực sự “dồi dào” mà chắc hẳn cơ quan chức năng là những đơn vị của Bộ quốc phòng không thể quản lý được hết. Tôi nhớ cách đây mấy năm xem một bài báo về “làng đồng nát” QĐ cũng ở Bắc Ninh, ngỡ ngàng trước bức ảnh mảnh xác máy bay tiêm kích còn rõ ngôi sao đỏ, bên trong có chữ “Bát Nhất” màu vàng. Mảnh xác này không phải của máy bay Trung Quốc bị bắn rơi trong cuộc xung đột biên giới phía Bắc 1979 – 1984 thì có thể ở đâu khác được nữa? Và nó nếu không lạc ra từ một bảo tàng nào đó, thuộc quản lý của Bộ quốc phòng thì cũng có thể ở đâu ra được nữa? Nhẽ ra nó vẫn phải là một phần của lịch sử, phải được giữ lại để con cháu chúng ta được học về một giai đoạn lịch sử của đất nước.

Vụ nổ đạn ở Bắc Ninh lần này cũng thế, đã loại trừ nguồn đạn mua của một người dân thường nào đó “chẳng may” đào được, mà từ một đơn vị thuộc Bộ quốc phòng. Trách nhiệm của ai, đơn vị nào… rồi sẽ được làm rõ, nhưng chúng ta vẫn thấy nổi lên một điều là chắc chắn, nhu cầu xử lý những thứ chất đầy trong kho là có thật. Cần khẳng định dù là đồ thanh lý mấy chục năm niêm cất, nhưng dần dần giá trị sử dụng của chúng cũng đi dần đến con số không, và chi phí bảo quản đã trở thành “một tiền gà, ba tiền thóc.” Lại cần khẳng định thêm rằng, chúng là công sản, cần phải được giải quyết, xử lý một cách hiệu quả nhất, nhưng cũng phải bảo đảm an toàn.

Đã đến lúc cần xem xét nghiêm túc về việc tạo cơ chế, hành lang pháp lý… cho việc thanh lý công sản thuộc diện “nhạy cảm” như vậy, để giảm chi phí xã hội, thu về một nguồn lợi cho nhà nước, tận dụng được những thứ còn có ích, nhưng vẫn đảm bảo được an toàn cho cuộc sống nhân dân.

Bài trên Tuần Việt Nam tại đây

Tham gia thảo luận trên Facebook tại đây 

No comments:

Post a Comment