Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Thời gian không đợi ai. Kể từ khi chào đời, chúng ta cứ từng phút từng giây tiến đến gần đoạn kết, về cái chết. Đời sống con người là như vậy, thế giới này, vũ trụ này, tất cả đều như vậy cả…

Tâm của chúng ta đây, cho dù hiện tại chứa đầy vô minh và khổ đau, vẫn có thể chuyển thành tâm giác ngộ của một đấng Phật đà. Nếu nói về vật chất tiền tài thì đúng là nên tri túc, đừng ham muốn. Nhưng trên lĩnh vực tâm linh, vì tiềm năng của tâm thức con người không giới hạn mà đời sống thì lại có hạn, cho nên phải cố gắng tối đa, tận dụng khoảng thời gian sống ngắn ngủi để làm hết những gì tâm có thể làm được, nhờ kiếp người quý giá này…

Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Thursday, June 22, 2017

Hội chứng “cuồng kỹ năng sống”

Mấy năm nay, các công ty, trung tâm hoạt động tập trung vào tổ chức các hoạt động bổ sung kỹ năng sống cho trẻ em, học sinh… mọc lên như nấm sau mưa. Nói nhiều là nói vậy thôi, chứ chắc chắn cũng chưa thấm vào đâu so với nhu cầu đang cực lớn của xã hội ta nói chung.

Về số lượng thì rất nhiều như thế – nhưng về chất lượng thì cũng đủ loại và có lẽ đối với phụ huynh thì, chẳng biết đằng nào mà lần, chính vì vậy mà cũng gây khó cho các bậc làm cha mẹ mong muốn bổ sung cho con cái mình những gì khiếm khuyết mà nhà trường chưa làm được.

Đó là câu chuyện của nhu cầu bổ sung “kỹ năng sống” – tuy nhiên “kỹ năng sống” như thế nào, gồm những gì… thì không phải ai cũng chú ý tìm hiểu. Từ trước đến nay, chúng ta đã bàn nhiều về chuyện một bộ phận không nhỏ các bậc cha mẹ, chỉ chú tâm đến việc nhồi nhét cho con học thật nhiều, với thành tích, học bạ xuất sắc mà không để ý rằng đang nuôi dạy những con “gà công nghiệp” thì nay đã lại xuất hiện chiều hướng ngược lại.

Tôi để ý thấy có những bậc phụ huynh – không chỉ các mẹ mà nhiều các bố, từ việc chạy hết trung tâm này đến công ty khác cho con theo các chương trình kỹ năng sống đến việc say mê tự tìm kiếm từ nguồn… “giáo sư Gu-gờ” để áp dụng cho con. Cảm giác rằng, các cháu tương lai sẽ trở thành một thực thể rất khó tả: vừa là Mozart, vừa là Levitan, tiềm tàng năng lực của Steve Jobs kiêm MC Phan Anh nhưng lại vẫn có những tố chất của Christiano Ronaldo.

Đóng góp phần không nhỏ vào mong muốn mãnh liệt đó, là mạng xã hội. Cứ mỗi một giải thưởng, post lên với tình cảm thiết tha “Mong đợi bấy lâu của cha mẹ, cố lên con nhé, niềm hi vọng của cả nhà” là những bình luận xuýt xoa: “Con mẹ A bố B có khác, đúng là thiên tài!” “Đẻ con thế mới sướng chị ơi…”

Có khi chính các cháu chẳng cần những cái đó, mà là bố mẹ cần những lời xưng tụng ảo – còn các nhân vật chính thì lại đang rơi vào một mớ hỗn độn, không rõ con đường của mình sau này sẽ như thế nào. Thực tế, trên thế giới vẫn có những tài năng đặc biệt, như Tổng thống Nga Putin vừa là chiến sĩ tình báo tài ba, vừa là tổng thống cứng rắn và đầy quyền lực, nhưng lại có đai đen Judo và hoàn toàn có thể cầm lái được máy bay chiến đấu. Mới đây xuất hiện trên mạng một video ông chơi piano, mà có lẽ người am hiểu sẽ biết mức của ông chỉ là “đồ rê mi” thôi, nhưng thế lại là việc hết sức bình thường – nếu ông chơi như Đặng Thái Sơn mới là bất bình thường.

Học để thưởng thức âm nhạc khác với học để trở thành Đặng Thái Sơn – nhưng bố mẹ thuộc về thế hệ thiệt thòi, nên muốn con mình có đủ những thứ mình sẽ không bao giờ có được. Tiếc là các cháu chỉ có mười mấy năm với gia đình thôi, mà trong thời gian 24 giờ một ngày thì các cháu còn phải học hành, ăn ngủ và… đi chơi, giao du bè bạn.

Đến đây, chúng ta cần bàn đến một góc độ: liệu các vị cha mẹ, đã hiểu thế nào là “kỹ năng sống” chưa? Rất nhiều người đặt ra được câu hỏi, rằng “tại sao con nhà Tây họ học ít hơn con nhà ta, mà đến khi làm việc chúng nó giỏi hơn?” và tìm được câu trả lời ở… thiếu “kỹ năng sống.” Nhưng cụ thể “kỹ năng sống” như thế nào, thì còn nhiều điều phải bàn.

Không phải là người có chuyên môn về giáo dục, tôi cũng không thể đưa ra một câu trả lời theo cách hệ thống hóa khoa học, nhưng từ góc độ cá nhân tôi hiểu và xin hình dung thế này:

Thứ nhất, trong “kỹ năng sống” có các kỹ năng về sinh tồn. Hiện nay các phụ huynh đã ý thức được rất rõ về sự cần thiết của đào tạo kỹ năng sinh tồn, kỹ năng sống sót, và không chỉ các con, mà còn cả các cha mẹ chúng còn đang rất thiếu. Từ việc học bơi đến thoát hiểm khỏi các tòa nhà đang cháy… đến thế kỷ 21 chúng ta mới bắt đầu được học và hoàn toàn bỡ ngỡ. Đó là chưa kể, đất nước chúng ta nằm trong khu vực có thể bị ảnh hưởng bởi các thiên tai nặng nề như bão, sóng thần, động đất… Tất cả những nguy cơ đó chưa thực sự được đánh giá đúng đắn.

Thứ hai, kỹ năng sống phải dạy cho các con có khả năng biết cách đặt vấn đề, đánh giá vấn đề, xử lý và kết thúc nó. Chúng ta nhận thấy giáo dục các nước tiên tiến, đề cao phát triển cá nhân – đồng thời đào tạo ra những cá nhân có tư duy sáng tạo. Nhưng khi đặt chính những cá nhân được đề cao đó với nhau thì bất ngờ, chính họ lại cho thấy khả năng làm việc nhóm, phối hợp với nhau rất tốt. Trong khi đó chúng ta không làm được vậy vì cả hai khía cạnh đều yếu, cả sáng tạo cá nhân lẫn tinh thần tập thể. Do đó trẻ em của chúng ta khả năng xử lý vấn đề kém hơn hẳn.

Đó là câu chuyện của việc dạy phương pháp tư duy sáng tạo và kỹ năng làm việc nhóm – khi mà nhà trường Việt Nam không làm được thì chắc chắn chúng ta phải bổ sung cho các con bằng các chương trình đào tạo kỹ năng sống. Về khía cạnh này, ở Việt Nam chúng ta hiện nay đang thịnh hành các hoạt động bổ sung kiến thức mà nhà trường chắc chắn còn lâu mới dạy được, như lịch sử, địa lý, các môn khoa học như vật lý thiên văn… Nhưng đồng thời lại có xu hướng, hoặc bố mẹ “cuồng” mà bắt con tham gia hết cái này đến cái khác, hoặc bố mẹ không biết cách hướng dẫn con hướng vào chỉ một vài đam mê mà con thực sự có khả năng, để sau này đam mê phát triển thành sự nghiệp. Chạy theo hết cái này đến cái khác, có khi lại chẳng đạt được cái gì cả.

Thứ ba, đó là các kỹ năng xã hội – hay khả năng hòa nhập, hòa đồng vào xã hội. Hiện nay, do ý thức được về một xã hội có quá nhiều các mối nguy, đe dọa nên các gia đình lại “co về, thủ thế”, trang bị cho con cái đủ các phương tiện để chúng tránh xa các nguy cơ, thực tế là bủa vây chúng bằng đủ các rào cản. Thực ra chúng ta quên rằng, việc ăn ở vệ sinh đương nhiên là cần thiết, nhưng uống vắc-xin phòng bệnh cũng cần thiết không kém. Con cái chúng ta phải được hòa đồng với xã hội – trong xã hội có không biết bao nhiêu người đủ mọi sắc thái, và đều có những điều hay nên học, có những điều khiếm khuyết nên tránh. Chỉ có đưa chúng hòa nhập xã hội, thì mới có thể dạy chúng tránh được những hiểm họa ngày ngày rình rập. “Nuôi nhốt,” chúng ta sẽ cho ra những con người dễ bị nhiễm bệnh.

Có một cách sai lầm khác, là dạy con rằng ngoài xã hội đầy những kẻ thù, và trẻ con của chúng ta cứ hằm hằm đề phòng – đây cũng là một cách giáo dục đẩy con vào vòng nguy hiểm và tai họa. Khi chúng (con của chúng ta) nhìn đâu cũng thấy kẻ thù, thì kẻ thù cũng sẽ dễ dàng tìm thấy chúng.

Trên thực tế, tất cả những cái gọi là giáo dục “kỹ năng sống” đó, nếu chú ý chúng ta sẽ tìm thấy chúng có mặt xung quanh mà không phải đi tìm đâu xa – như hầu hết các kỹ năng để phục vụ cuộc sống hàng ngày của trẻ, có thể đạt được thông qua lao động. Lại cũng không nhất thiết phải kiếm được một việc làm thêm trong hè – có phải chỗ làm nào cũng dám sử dụng lao động trẻ em đâu, và thực ra việc đó trong thời đại của mạng xã hội, nó rất dễ đi đến chỗ chỉ mang tính hình thức thuần túy, chỉ để bố mẹ khoe. Gì chứ ở trong gia đình thôi, việc làm không có thiếu, chẳng nên đi làm thêm kiếm tiền trong khi ở nhà không rửa được cái bát, không cầm được cái chổi quét nhà. Không hướng dẫn con lao động, chúng ta bỏ lỡ một cơ hội rất lớn trong rèn “kỹ năng sống” trong khi bỏ tiền ra trả cho những thứ chất lượng chưa đảm bảo.

Đồng thời nhiều khi, chúng ta nhầm lẫn một điều rất quan trọng với kỹ năng sống: “Hè này em cho cháu học bơi, vừa là học sống sót, vừa cho khỏe người…” và học bơi xong thì có khi cháu bỏ luôn, chẳng có thêm một hoạt động thể chất nào hết. Hoạt động thể chất, để có sức khỏe, đó là việc cần làm thường xuyên, xuyên suốt trong cả thời kỳ con cái được cha mẹ chăm sóc. Có thể chúng chán, chưa ham… thì bố mẹ cần động viên, và chính mình cũng nên làm gương cho chúng. Cũng có thể chúng sẽ không trở thành Christiano Ronaldo, nhưng sức khỏe là thứ sẽ theo chúng suốt cả cuộc đời, và nếu không có sức khỏe thì cũng chẳng làm việc gì được, nữa là sáng tạo với trở thành thiên tài. Người như Stephen Hawking ngồi trên xe lăn mà vẫn sáng tạo hiếm lắm, con chúng ta còn phải nghĩ đến việc, con cái chúng ta có thể chỉ là một người công nhân bình thường đã…

Bài trên Tuần Việt Nam tại đây

Tham gia thảo luận trên Facebook tại đây 

No comments:

Post a Comment