Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Thời gian không đợi ai. Kể từ khi chào đời, chúng ta cứ từng phút từng giây tiến đến gần đoạn kết, về cái chết. Đời sống con người là như vậy, thế giới này, vũ trụ này, tất cả đều như vậy cả…

Tâm của chúng ta đây, cho dù hiện tại chứa đầy vô minh và khổ đau, vẫn có thể chuyển thành tâm giác ngộ của một đấng Phật đà. Nếu nói về vật chất tiền tài thì đúng là nên tri túc, đừng ham muốn. Nhưng trên lĩnh vực tâm linh, vì tiềm năng của tâm thức con người không giới hạn mà đời sống thì lại có hạn, cho nên phải cố gắng tối đa, tận dụng khoảng thời gian sống ngắn ngủi để làm hết những gì tâm có thể làm được, nhờ kiếp người quý giá này…

Lời Đức Đạt Lai Lạt Ma

Monday, June 15, 2015

Khi sự thật lên tiếng

Bà Hoa vừa đọc sách Luật 
vừa buôn bán tại chợ Vĩnh Bình. 
Ảnh: Hồ Nam/ VnExpress
Bắt đầu bằng những clip của lái xe quay “đôi co” với cảnh sát giao thông

Vài năm gần đây, song song với sự bùng nổ của điện thoại di động có camera quay phim chụp ảnh, là sự phát triển mạnh mẽ của truyền thông trên internet, nhất là vai trò ngày càng trở nên quan trọng hơn của các mạng xã hội. Người ta bắt đầu chia sẻ với nhau những hiểu biết về pháp luật cũng như kinh nghiệm về áp dụng những quy định của pháp luật trong cuộc sống hàng ngày.

Ở một lĩnh vực rất cụ thể và sát sườn là hàng ngày tham gia giao thông, bất cứ một vi phạm nào dù chỉ xuất phát từ sự lơ đễnh, đều có thể bị “trả giá” bằng một món tiền phạt và một khoảng thời gian đi lại nộp phạt, lấy giấy tờ… Những khiếm khuyết của xã hội trước đây trong quá trình thực thi pháp luật trong lĩnh vực dạy, học và cấp bằng lái xe, khi mà người ta học hành vớ vẩn vẫn có thể được cấp bằng, nay đã bộc lộ ra bằng chính những thiệt thòi của người học luật – họ không biết thế nào là đúng và sai khi thực hiện pháp luật trong cuộc sống. Bằng chia sẻ trên mạng xã hội, có thể nói người ta đang “học lại” những gì trước đây nhẽ ra phải học. Ngày càng phổ biến hơn những chiếc xe ô tô, thậm chí xe máy được gắn camera hành trình và cũng không hiếm những trường hợp cán bộ chiến sỹ cảnh sát giao thông “chùn bước” mà hạn chế có những hành xử tùy tiện trong thực thi pháp luật. Ngược lại, người viết bài này khi tham gia giao thông không ít hơn một lần chứng kiến cảnh một cán bộ cảnh sát giao thông dùng điện thoại chụp ảnh người vi phạm trước khi ra hiệu lệnh dừng xe.

Chúng ta đã hiểu hơn rằng, để chỉ chứng minh một cái rất đơn giản là “sự thật” thôi, rất cần chứng cứ. Những đoạn clip được người tham gia giao thông quay lại cũng như những tấm cảnh của cơ quan cảnh sát giao thông, hay cách thực thi pháp luật trong lĩnh vực giao thông trật tự bằng “phạt nguội,” đều dựa trên chứng cứ bằng hình ảnh quay, chụp trực tiếp – nó góp phần không nhỏ đến sự thay đổi tâm lý, suy nghĩ và cách hành xử của các thành viên trong xã hội, bất kỳ ai cũng cần giảm dần tính tùy tiện và tăng dần cách cư xử có trách nhiệm.

Đến vụ án oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn

Xã hội đang giành nhiều sự quan tâm đến vụ án mười năm ngồi tù oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn đang được đề nghị bồi thường hơn 7 tỷ đồng, việc còn nhiều tranh cãi về pháp lý và nguồn kinh phí nhưng nếu nó được thực hiện thì cũng là một vụ bồi thường “mang tính lịch sử.” Tranh cãi vì ở nước ta chưa có tiền lệ và quy định của pháp luật cũng chưa rõ ràng, nhưng có một điều chắc chắn là người bị chịu án oan sai phải được bồi thường, đồng thời vụ án sẽ kéo theo việc truy cứu chế độ trách nhiệm của những cán bộ trong cơ quan tiến hành tố tụng có liên quan. Trong chuỗi các thủ tục tố tụng từ “khởi tố” “điều tra” “truy tố” “xét xử” và “thi àn án hình sự” thì bốn khâu đầu tiên rất quan trọng và có quan hệ mật thiết với nhau, trong đó truy tố và xét xử phụ thuộc rất nhiều vào kết quả điều tra. Một cơ quan điều tra làm việc tốt, là cho ra được một kết luận điều tra sát nhất với sự thật khách quan như là nó đã diễn ra trên thực tế. Ra được kết luận điều tra chứng minh người phạm tội hoặc không phạm tội, là quan trọng như nhau nếu nhìn từ góc độ muốn xây dựng một xã hội thượng tôn pháp luật, trong đó tất cả các thành viên của xã hội đều coi pháp luật là trên hết, là khuôn mẫu cho cách hành xử của mình trong đời sống xã hội. Cũng có thể nói được rằng, các cơ quan tiến hành tố tụng làm việc càng tuân thủ pháp luật, công bằng, khách quan với tinh thần nhân đạo bao nhiêu, thì Nhà nước và Pháp luật càng chiếm được lòng tin của nhân dân bấy nhiêu và ngược lại, càng tùy tiện chuyên quyền, lòng tin của nhân dân càng ngày càng bị xói mòn.

Gạt qua một bên những lời ra tiếng vào về các chi tiết khác của vụ án, như “làm thế nào mà những vụ oan sai như vụ của ông Chấn được bộc lộ, phát hiện ra…” thì rõ ràng “cái kim trong bọc mãi cũng lòi ra,” các cụ nói đã từ lâu – không gì giấu được sự thật, trước hay sau, bằng cách này hay cách khác rồi thì nó cũng được bộc lộ ra. Vụ án ông Nguyễn Thanh Chấn có lẽ sẽ còn được nói đến nhiều khi nó đưa một loạt các cán bộ điều tra liên quan ra truy cứu trách nhiệm hình sự và đồng thời từ phía cơ quan công quyền cũng phải bồi thường một số tiền lớn nhất từ trước đến nay trong một vụ án oan sai. Không nhiều thì ít, nó chắc chắn làm thay đổi lề lối làm việc của từng cán bộ điều tra đến thủ trưởng cơ quan điều tra.

Mới đây trên báo chí xuất hiện một bài báo về “bà bán chuối nhận bằng cử nhân luật,” xuất phát điểm từ một người không hài lòng trước một vụ án được cho là không công bằng, người phụ nữ đã có tuổi này ngày ngày đi học hàm thụ đại học luật (hệ từ xa) và sau mấy năm gian khổ đã nhận bằng Cử nhân luật. Với cái nhìn của người viết bài này thì người phụ nữ này đã có những nỗ lực phi thường, không chỉ là những vất vả của cuộc sống buôn bán bươn chải, mà có lẽ học hành là một trong những việc làm gian khổ nhất, nhất là với những người đã có tuổi. Hiện nay người phụ nữ “khác thường” này còn mong muốn học thêm khóa đào tạo luật sư để trở thành một luật sư “bán chuối.” Chưa bàn tới hiệu quả làm việc của “luật sư bán chuối” sẽ như thế nào nhưng hãy thử tưởng tượng trong bà con tiểu thương, có một luật sư hàng ngày và chạm với những việc sát sườn cơm áo gạo tiền, thuế má, tiền lệ phí chợ đến lệ phí vệ sinh, phòng cháy chữa cháy, môi trường… ý thức pháp luật của bà con ngày một nâng cao và ngược lại, cơ quan công quyền cũng vừa nhàn hơn, lại vừa phải tự hoàn thiện để tránh những hành xử tùy tiện hơn. Đó là một chuyển biến tích cực.

Ông Nguyễn Thanh Chấn
bước chân khỏi nhà tù
Nhìn ra những xã hội phồn vinh trên thế giới, tất cả đều có yếu tố pháp luật đóng vai trò quan trọng. Một xã hội của nước Pháp nổi tiếng với bộ Dân luật Pháp, làm cơ sở cho rất nhiều bộ Dân luật các nước khác (trong đó có Việt Nam.) Một nền pháp luật thông luật nhưng lại có một ý thức pháp luật cực kỳ nghiêm minh từ cả từng nhân viên cơ quan công quyền đến từng cá nhân như Hoa Kỳ. Lại nên nhìn lại một chút đến xã hội Xô-viết, nơi mà rất nhiều người Việt Nam được tiếp xúc và đến nay vẫn ngày ngày thương nhớ, cũng xây dựng được một hệ thống văn bản pháp luật tốt, những cán bộ cơ quan công quyền công tâm và những công dân thực sự tôn trọng pháp luật, mà tất cả được gọi chung là những “người Xô-viết.” Vì lý do này hay lý do khác nay xã hội đó không còn nữa, nhưng những gì trong giai đoạn tồn tại mà xã hội đó đã chứng minh, rằng ba yếu tố: hệ thống pháp luật, cơ quan thực thi pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của công dân, là nền tảng của một xã hội an toàn, công bằng làm tiền đề cho phát triển phồn vinh.

Mỗi kỳ họp Quốc hội, lại có một số vấn đề cấp bách của đất nước được đưa ra thảo luận, nó thể hiện nhu cầu “luật hóa” vấn đề đó của xã hội. Bao giờ cũng thế, những đổi thay của xã hội sẽ dẫn đến nhu cầu thay đổi của hệ thống pháp luật, và xã hội thì linh động, còn pháp luật với tư cách là một biện pháp của “kiến trúc thượng tầng,” thì có tính bền vững tương đối hơn nhiều. Nếu như vấn đề lần này đưa ra thảo luận không được thông qua, thì chắc chắn nó sẽ còn đó đến kỳ họp lần sau, và ngày càng trở nên cấp bách hơn, chứ không giảm đi. Chỉ có một điều chúng ta cần thừa nhận rằng, xã hội thay đổi là theo chiều hướng phát triển lên ít nhất về mặt vật chất, thì cái yêu cầu thay đổi về thượng tầng kiến trúc, cũng theo chiều hướng tích cực hơn.

Người ta đã nói nhiều về sự xói mòn lòng tin của dân chúng đối với pháp luật và hệ thống cơ quan công quyền. Những sức ép cuộc sống khiến người dân thích hành xử bằng bạo lực hơn, muốn lập lại công bằng, trật tự “ngay lập tức” thay vì cơ quan pháp luật ra tay “chờ đến lúc đó thì còn lâu,” thể hiện ra những vụ đánh chết người trộm chó hay ngày càng nhiều vụ đánh nhau đến án mạng chỉ vì những mâu thuẫn cỏn con… tất cả những yếu tố này, chỉ làm chậm cái tiến trình của xã hội đi tới cái tích cực là “người dân muốn tin vào pháp luật công bằng nghiêm minh, người dân muốn được pháp luật bảo vệ” đi mà thôi. Cái tích cực vẫn đang đến, dù mới chỉ là “nhúc nhích.”

Bài trên Tuần Việt Nam tại đây

Tham gia thảo luận trên Facebook tại đây 

No comments:

Post a Comment